CO2-vervoer

Wat is de CO2-waardeketen

De CO2-waardeketen omvat alle stappen in de verwerkingsketen van CO2, waaronder CO2-afvang, -hergebruik en -opslag. Dat proces staat ook bekend als CCUS: Carbon Capture, Utilization, and Storage.

Het doel is de hoeveelheid CO2 die in de atmosfeer vrijkomt te verminderen. Dat kunnen we bereiken door CO2 af te vangen en veilig ondergronds in lege gasvelden of diepe geologische formaties op te slaan of te hergebruiken.

Belangrijkste elementen van de CO2-waardeketen:

Uitstoot en afvang
De keten begint bij de bron van CO2-uitstoot, vaak industriële processen. Daar worden oplossingen voor koolstofafvang ingezet om te voorkomen dat het gas in de atmosfeer terechtkomt.
Transport
Na afvang wordt de CO2 getransporteerd, hetzij via pijpleidingen of per schip. In Vlaanderen kan CO2 getransporteerd worden via het vervoersnetwerk of met alternatieve transportmiddelen, zoals schepen.
Opslag of hergebruik
De laatste fase omvat de opslag van CO2 of het hergebruik ervan in diverse industriële toepassingen. Dat sluit de kringloop en voorkomt dat het gas bijdraagt aan klimaatverandering. Momenteel is er in Vlaanderen geen mogelijkheid om CO2 op te slaan. Daarom speelt het transport van CO2 een belangrijke rol. CO2 kan gasvormig via pijpleidingen naar de opslaglocaties vervoerd worden. Of ze kan vloeibaar gemaakt worden in terminals voor vloeibaarmaking en met schepen naar de opslaglocaties getransporteerd worden.

Wie kan aansluiten op het CO2-vervoersnetwerk in Vlaanderen?

Wie doet wat bij CO2-vervoer via pijpleidingen in Vlaanderen?

Wat is de rol van de Vlaamse Nutsregulator voor het vervoer van CO2?

Hoe worden de beheerder van het CO2-vervoersnetwerk en de beheerder van een lokale cluster aangewezen?

Wetgeving

Decreet over de operationalisering van een Vlaamse Nutsregulator

Het decreet over de operationalisering van een Vlaamse Nutsregulator van 19 april 2024 wijst de Vlaamse Nutsregulator aan als regulator voor de markt voor het vervoer van koolstofdioxide via pijpleidingen. Die rol is vastgelegd in het decreet van 29 maart 2024 over het vervoer van koolstofdioxide via pijpleidingen in het Vlaamse Gewest.

CO2-decreet

Het decreet van 29 maart 2024, ook bekend als "het CO2-decreet," biedt het wettelijk kader voor het vervoer van CO2 via pijpleidingen in Vlaanderen. De meeste bepalingen traden in werking op 26 augustus 2024. Deze bepalingen treden in werking op 30 juni 2025:

Lokale clusters
- Art. 20: Verplichte ontwikkelingen van een lokale cluster
- Art. 21-23: Erfdienstbaarheden voor de beheerder van de lokale cluster
- Art. 24-25: Gebruik van het openbaar domein of de gemeentewegen
Vervoersnet
- Art. 40: Verplichte ontwikkelingen van het vervoersnet
- Art. 41-43: Erfdienstbaarheden voor de beheerder van het vervoersnetwerk
- Art. 44-45: Gebruik van het openbaar domein of de gemeentewegen
Gesloten industriële netten en directe leidingen
- Art. 55-61: Gesloten industriële netten voor het vervoer van koolstofdioxide
- Art. 71: Directe leidingen

CO2-besluit

De uitvoeringsbepalingen bij het CO2-decreet zijn opgenomen in het Besluit van de Vlaamse Regering van 7 juni 2024, ook wel "het CO2-besluit" genoemd. Het besluit regelt het vervoer van CO2 via pijpleidingen in het Vlaamse Gewest. Het trad in werking op 26 augustus 2024.

Ministerieel Besluit

Het Ministerieel Besluit over de procedure voor de aanwijzing van een beheerder van het vervoersnetwerk om CO2 te vervoeren via pijpleidingen in het Vlaamse Gewest werd op 6 november 2024 gepubliceerd in het Belgisch Staatsblad.

Europees kader

De Europese Unie speelt een belangrijke rol in de transitie naar een koolstofarme economie. CO2 afvangen, hergebruiken en opslaan zijn daarbij essentieel. De EU heeft strategische beleidsdocumenten en wetgevingskaders ontwikkeld om die transitie te ondersteunen:

De Industrial Carbon Management Strategy die de visie en strategie voor het koolstofbeheer binnen de industrie schetst;
De Renewable Energy Directive (RED) die de rol van CCUS in de overgang naar hernieuwbare energie benadrukt;
De Net-Zero Industry Act (NZIA) die een regulerend kader creëert om de competitiviteit van de Europese decarbonisatie-industrie en -technologie te stimuleren;
Daarnaast zijn er nog twee belangrijke richtlijnen die het wettelijke kader vormen:
- De Europese richtlijn 2009/31/EG;
- De Europese richtlijn 2023/959/EU;